Artikel: Kleur bekennen is wat we in 2023 zouden moeten doen!

by alzheimerarchitecture

We worden dezer dagen – tussen de grijze mistbanken door – af en toe getrakteerd op prachtige zonsopgangen en -ondergangen, die de lucht rood, roze of oranje kleuren. We staren dan vol bewondering naar de horizon en er worden vele foto’s op sociale media gedeeld. Als we iets mooi vinden, dan geeft het beloningssysteem in de hersenen dopamine af. Dat werkt ook als we naar onze geliefden kijken of naar kunst dat ons aanspreekt of een mooi gekleurde hemel dus.

Kleur speelt een belangrijke rol in ons dagelijks leven. Ze hebben invloed op onze stemming, prikkelen onze zintuigen en bepalen voor een groot deel of we iets mooi vinden of niet. Omdat we weten dat we mensen positief kunnen beïnvloeden door kleurgebruik in het interieur, is het ook goed om na te denken hoe we meer specifieke kleuren in een verzorgingshuis kunnen toepassen. Tot op heden zien we in het gemiddelde verzorgingshuis vooral neutrale aardse kleuren toegepast en worden zelden uitgesproken kleuren gebruikt. Vermoedelijke redenen zijn; we leven met meerdere mensen in één woonomgeving en compromisdenken krijgt dan de voorkeur; kleurgebruik is vaak modegevoelig, voorkeuren voor kleurcombinaties veranderen door de tijd heen en culturele verschillen spelen mee; iemand kan door zijn persoonlijke geschiedenis een bepaalde (sterke) associatie hebben met een kleur.

Maar wat zijn nu de specifieke kleurvoorkeuren voor mensen met dementie? Over de voorkeur van mensen met dementie met betrekking tot kleur is tot nog toe weinig bekend. Uit een onderzoek van Wijk, Berg, Sivik, en Steen (1999) kwam echter wel naar voren dat de kleur blauw de grootste voorkeur had (76%), gevolgd door rood (72%) en geel en groen (61%). Vanuit mijn PhD onderzoek naar Alzheimer en Architectuur in samenwerking met VU-afdeling bewegingswetenschappen en VUmc afdeling geriatrie rondom dezelfde vraag, hebben we in 2017 onderzoek gedaan bij 32 bewoners in twee verzorgingshuizen. Er bleek toen geen duidelijke kleurvoorkeur te bestaan onder de deelnemers. Het is mogelijk dat er geen algemeen gedeelde voorkeur bestaat in kleur, wat aangeeft dat er een compromis moet worden gevonden met betrekking tot individuele voorkeuren van bewoners bij het creëren van een aangename en optimale leefomgeving in verzorgingshuizen. Meer onderzoek is daarom gewenst, zeker in relatie tot onverklaarbaar gedrag en kleurgebruik.

Er zijn in de literatuur aanwijzingen te vinden dat warme kleuren (van geeltinten tot oranje-roodtinten) activiteit stimuleren. Koele kleuren zoals blauw- en groentinten daarentegen zouden meer rust uitstralen. Dat blijkt uit onderzoek van Calkins, Margaret (2002). Het is daarbij ook goed om rekening te houden met het feit dat naarmate mensen ouder worden, de ooglens vergeelt en de pupil vernauwt, waarmee het blauwe licht blokkeert, blijkt uit een publicatie van Turner, Mainster (2008), dat ook aantoont dat met name koele kleuren sneller worden opgevat als grijstinten. Een goed lichtniveau met helder licht in combinatie met duidelijke kleuren (zo min mogelijk werken met pasteltinten), helpen deze perceptie van grijze kleuren te voorkomen. Een gedegen plan om de relaties, overgangen en contrasten in kleur te realiseren, op de specifieke locatie zoals een verzorgingshuis, is daarbij noodzakelijk.

Het is een noodzakelijke zoektocht naar de belevingswereld van mensen met dementie en hun leefomgeving. Toch blijft de vraag nog onbeantwoord waarom we toch zo weinig specifieke kleuren gebruiken in het interieur van verzorgingshuizen. Is het misschien een gebrek aan kennis, of toch een gebrek aan durf?

Laten we de fascinerende zonopgangen en -ondergangen in deze tijd van het jaar voor de geest halen, en die ons in vervoering brengen. Als dat gevoel ons kan stimuleren om een beetje meer durf te tonen om uitgesproken kleuren in verzorgingshuizen te gebruiken, uiteraard op een genuanceerde manier en met beleid en visie, dát zou mooi zijn. Kleur bekennen is wat we in 2020 zouden moeten doen!

Foto: Interieur van het Gilardi huis in Mexico Stad, ontworpen door Luis Barragán, voltooid in 1977.